Op 8 oktober 2018 publiceerde het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, zijn meest recente rapport.
Voor wie het nog niet tot zich door heeft laten dringen: de omvang en ernst van de door mensen veroorzaakte klimaatverandering staat buiten kijf. Het IPCC rapport laat overtuigend zien waarom we alles op alles moeten zetten om de toename van de mondiale gemiddelde temperatuur te beperken tot 1,5 graden boven pre-industrieel niveau. Het bereiken van dit doel vraagt radicale politieke, technologische en sociale veranderingen op wereldschaal. Alleen een onmiddellijke wereldwijde transitie naar een groenere, emissieloze samenleving kan de verwachte catastrofale gevolgen verzachten.
Hoewel veel onderzoekers aan Nederlandse universiteiten actief zijn in het debat over klimaatverandering, hebben onze instellingen vaak zelf geen ambitieuze klimaatagenda en ontbreekt een gezamenlijke aanpak van de universiteiten. Met deze brief roepen we onze universiteitsbesturen op om beleid te ontwikkelen en uit te voeren om de uitstoot van broeikasgassen van universiteiten drastisch te verminderen. We doen ook een beroep op onze faculteiten en collega’s om de strijd tegen klimaatverandering zichtbaar aan te gaan in onze eigen praktijk en te integreren in het onderwijs. We volgen hierbij het voorbeeld van Deense collega’s, wier brief door 600 wetenschappers is getekend.
Het IPCC rapport maakt duidelijk dat maatregelen nodig zijn op alle niveaus: mondiaal, nationaal, privaat, publiek en individueel. Ook universiteiten en onderzoeksinstituten moeten hun verantwoordelijkheid nemen. Er zijn drie belangrijke redenen waarom juist universiteiten het voortouw moeten nemen met een ambitieuze klimaatagenda.
Ten eerste dragen onderzoekers zelf bij aan een hoge uitstoot van broeikasgassen, vooral door het vliegtuig te gebruiken om naar conferenties te reizen, onderzoek te doen of deel te nemen aan overleggen of commissies. Internationale contacten zijn onontbeerlijk voor academisch werk, maar met nieuwe communicatiemiddelen valt veel winst te halen in het terugdringen van vliegverkeer om de voetafdruk van universiteiten te verkleinen. Dit vraagt actie van alle gelederen: afgewogen keuzes van onderzoekers; investeren in nieuwe communicatie; het in kaart brengen van emissies en het zetten van ambitieuze doelstellingen voor reductie.
Ten tweede is wetenschappelijke autoriteit een belangrijk onderwerp in de strijd tegen klimaatverandering. Onderzoekers kunnen niet verwachten dat ze serieus worden genomen in het debat over klimaatverandering als ze zelf de maatregelen die ze voorstellen niet uitvoeren. We moeten ons eigen verhaal op orde brengen als we willen dat anderen luisteren.
Ten derde zijn de universiteiten bij uitstek geschikt om de strijd tegen klimaatverandering aan te gaan door innovatieve, interdisciplinaire en empirisch onderbouwde maatregelen te ontwikkelen en te testen om de koolstofemissies te verminderen.
Net als elk ander groot instituut moeten universiteiten hun aandeel nemen in de sociale verantwoordelijkheid ten opzichte van werknemers en het milieu. Als onderwijsinstelling kunnen universiteiten bijdragen aan positieve sociale verandering in de strijd tegen de klimaatverandering via hun contacten met duizenden jonge studenten.
Wij vragen daarom aan de besturen en faculteiten van onze universiteiten hun klimaatbeleid aan te scherpen en maatregelen nemen om de directe en indirecte emissies van hun universiteit te verminderen, door een pakket van technische, administratieve, gedrags- en onderwijsinitiatieven.
Er is op veel universiteiten al een begin gemaakt met zulke maatregelen. Het is nu tijd voor een ambitieuze en vooruitziende klimaatagenda, gebaseerd op duidelijke en meetbare doelen voor het verminderen van broeikasgasemissies en een pakket van maatregelen, waaronder:
1. Het verminderen van energieverbruik en investeren in duurzame energie.
2. Het drastisch verminderen, met inzichtelijke targets, van vliegverkeer, onder andere door een kritische afweging bij reizen; het gebruik van alternatief vervoer en het investeren in klimaatvriendelijke communicatiealternatieven en gedragsverandering om deelname op afstand aan academisch overleg, conferenties en uitwisseling mogelijk te maken.
3. Het doorlichten van het onderwijsprogramma op een energie-efficiënte inrichting, met onder andere uitbreiding van het aanbod van onderwijs op afstand.
4. Ondersteunen van milieuvriendelijke oplossingen in de kantines van de universiteiten en bij conferentiediners.
5. Verder bevorderen van het gebruik van openbaar vervoer en fiets in het woon-werkverkeer.
6. Waar nog nodig, terugtrekken van alle investeringen van universiteitsgelden uit de fossiele industrie.
Wij kijken uit naar het antwoord én de actie van universiteitsbesturen, faculteiten en academici.
- Heleen de Coninck, Associate Professor Innovation studies, Radboud Universiteit
- Ron Cörvers, Associate Professor Governance for Sustainable Development , Maastricht University
- Jacqueline Cramer, Professor Sustainable innovation, Universiteit Utrecht
- Han Dolman, Professor Earth Sciences, Vrije Universiteit Amsterdam
- Kevin Groen, PhD Candidate, Universiteit Leiden
- Joanna Gusc, Assistant Professor Management Accounting, Rijksuniversiteit Groningen
- Thea Hilhorst, Professor Humanitarian Aid and Reconstruction, Erasmus Universiteit Rotterdam
- Arjen Hoekstra, Professor Water Management, Universiteit Twente
- Martin Junginger, Professor Bio-based Economy, Universiteit Utrecht
- Gert Jan Kramer, Professor Sustainable Energy Supply Systems, Universiteit Utrecht
- Rik Leemans, Professor Environmental Systems Analysis, Wageningen University & Research
- Wouter van Marken Lichtenbelt, Professor Ecological Energetics and Health, Maastricht University
- Heleen Mees, Assistant Professor Geosciences, Universiteit Utrecht
- Peter Roessingh, Assistant Professor, Institute for Biodiversity and Ecosystem Dynamics, Universiteit van Amsterdam
- Jan Rotmans, Professor Transitions and Transitions Management, Erasmus Universiteit Rotterdam
- Maarten Schrama, Assistant Professor Environmental Biology, Universiteit Leiden
- Henk Siepel, Professor Animal Ecology & Ecophysiology, Radboud Universiteit
- Jan Verhagen, Senior Scientist, Wageningen University & Research
- Bartel van de Walle, Professor Policy Analysis, Technische Universiteit Delft
- Arjen Wals, Professor Transformative Learning for Socio-Ecological Sustainability, Wageningen University & Research
- Ernst Worrell, Professor Energy, Resources & Technogical Change, Universiteit Utrecht
- Rosalie van Zelm, Assistant Professor Environmental Science, Radboud Universiteit
Alle universiteiten steunen de Klimaatbrief!
Alle Nederlandse universiteiten hebben zich achter de brief geschaard, zie het bericht daarover. Het werven van verdere ondertekenaars is daarom beëindigd.